Overstromingen in Europa, extreme droogte in het Zuiden, klimaatvluchtelingen en ontbossing: wat is er aan de hand met de planeet? Heeft de mens daar de hand in? Is onze relatie met de schepping nog gezond te noemen? We vroegen het aan Luc Vankrunkelsven, Brusselaar en wereldburger, die van ecologie zijn stokpaardje heeft gemaakt.
Wij mensen hebben altijd al een ingewikkelde verhouding gehad met de natuur. In het Oude Testament, een wereld die bevolkt wordt door kleine boeren, komt Gods schepping vaak bedreigend over. Denk maar aan de natuurrampen – ‘plagen’– waarmee Jahwe de Israëlieten treft op hun tocht naar het Beloofde Land. In het Evangelie ontpopt de mens zich tot rentmeester: hij krijgt van God de opdracht om de aarde te beheren.
‘Dat rentmeesterschap kun je op verschillende manieren interpreteren’, zegt Luc Vankrunkelsven. ‘Dat we zorg moeten dragen voor het milieu is een nobel principe. Maar in de praktijk is de slinger ver doorgeslagen: had de mens als taak om de schepping te beheren, dan is hij de planeet gaan beheersen. We denken dat we baas zijn over de aarde, terwijl we zelf een radertje zijn in dat ecosysteem. We kennen onze plaats niet meer, met alle desastreuze gevolgen van dien.’
Een oude droom
Luc Vankrunkelsven komt op dreef wanneer het over mens en milieu gaat. Lang voor het klimaatvraagstuk op de agenda van de wereldleiders stond, schreef hij er al boeken over. Vijf jaar lang woonde hij afwisselend in België en in Brazilië, waar hij werkte voor een vakbond die familiale landbouwbedrijven verenigde.
‘Als tiener raakte ik gefascineerd door de leefwereld van wat ik toen “indianen” noemde, de inheemse volkeren van Zuid-Amerika’, vertelt Luc. ‘Op mijn achttiende trad ik in bij de norbertijnen van Averbode. Ik wist immers dat ze een stichting hadden in Brazilië. Maar het draaide anders uit: na mijn studies gaf de abt mij een taak binnen de abdijmuren.’
Als verantwoordelijke voor het bezinningscentrum in Averbode greep Luc de kans om gespreksthema’s aan te snijden die hem na aan het hart lagen, zoals rechtvaardige landbouw. Zo ontstond Wervel, een beweging die zich nu al dertig jaar inzet voor een gezonde kijk op voedsel. En in 2000 kwam een oude droom dan toch uit: met het fiat van de abt mocht Luc voor zes maanden naar Brazilië.
‘Van een confrater leerde ik gauw een mondje Portugees, zodat ik me op mijn zwerftochten in dat immense land toch min of meer verstaanbaar kon maken’, blikt Luc terug. ‘In de hoofdstad Brasília kwam ik in een betoging terecht.
Vertegenwoordigers van de zowat tweehonderd inheemse bevolkingsgroepen – de “indianen” naar wie ik als kind opkeek – kwamen er op straat om de discriminatie aan te klagen. Uitgerekend vijfhonderd jaar na de invasie van de Portugezen. Een ervaring die me sterk heeft aangegrepen.’
Braziliaanse soja en Belgische varkens
Het bleef niet bij die ene reis naar Brazilië. Intussen is de gedreven norbertijn, die al jaren in Brussel woont, een veelgevraagde spreker aan Braziliaanse universiteiten en hogescholen. Zijn boeken worden in het Portugees vertaald. Een van zijn stokpaardjes is de Cerrado. Dat oeroude savannegebied, grofweg 65 keer de oppervlakte van België, wordt bedreigd door de oprukkende soja-industrie.
‘Intussen is bijna de helft van de Cerrado ontbost’, legt Luc uit. ‘Je ziet er sojavelden zover het oog reikt. Waterschaarste en grote droogte zijn het gevolg, en dat is een ramp voor de lokale bevolking. En daar heeft ons voedselpatroon alles mee te maken. Zolang de vraag naar soja blijft stijgen in Europa en China, gaat het bergaf met de Cerrado.’
Meer lezen? Dit artikel komt uit ons tijdschrift Maria, middelares en koningin. Een jaarabonnement kost slechts 23 €. Of probeer het tijdschrift eerst met een gratis proefabonnement. Meer info vind je hier.