Vraag mensen of ze zich iets kunnen voorstellen bij het begrip ‘anglicanisme’ en je zult de meest uiteenlopende antwoorden krijgen. De ene noemt de anglicanen ‘katholieken, maar zonder de paus’, de andere denkt dat de anglicaanse Kerk een stroming is binnen het protestantisme. Hoe zit de vork nu eigenlijk aan de steel? We vroegen het aan Annie Bolger, priester van de Church of England in Brussel.
Wanneer ik de Holy Trinity Church binnenstap, verscholen in een rustige zijstraat van de Gulden-Vlieslaan in Brussel, voel ik me meteen op vertrouwd terrein. Houten kerkbanken, een kruisbeeld, een altaar, een lezenaar, het orgel en bij de ingang een wijwatervaatje: de ‘klassieke’ tributen die je in elke katholieke kerk vindt. Ik heb afgesproken met een van de priesters die aan deze Engelstalige kerk verbonden zijn.
Een dame met een innemende glimlach komt naar me toe. Ze draagt een witte priesterboord en dat is in rooms-katholieke ogen hoogst ongewoon. Meteen een opvallend verschil tussen onze Kerk en de Church of England, zoals de anglicaanse Kerk ook wel genoemd wordt. Reverend (‘eerwaarde’) Annie Bolger volgde een priesteropleiding in Engeland en werd diaken gewijd in 2020. Een jaar later volgde haar priesterwijding en sindsdien werkt ze in onze hoofdstad.
‘Eigenlijk ben ik Amerikaanse’, vertelt ze. ‘Na mijn huwelijk ben ik naar België gekomen om er theologie te studeren. Als student ging ik naar Saint Martha & Saint Mary’s, de anglicaanse parochie in Leuven. In die kerkgemeenschap ben ik meer en meer beginnen na te denken over mijn roeping … en dat werd het priesterschap.’
Annie Bolger, anglicaans priester in de hoofdstad: ‘Onze kerk wordt vooral bezocht door buitenlanders die voor de Europese instellingen, de NAVO en andere grote organisaties werken.’
DE KERK ALS MIDDENWEG
Op zondag zijn de vieringen in Holy Trinity goed voor zowat vierhonderd kerkgangers. Dat is niet niks. Nochtans staat de anglicaanse Kerk in het ‘moederland’ voor dezelfde uitdagingen als de rooms-katholieke Kerk bij ons: ook in Engeland zijn er ’s zondags veel lege banken in de kerk en sturen jonge mensen hun kat. Niet zo in Brussel, dus. En daar is een verklaring voor.
‘Onze kerk wordt vooral drukbezocht door expats, buitenlanders die in het Brusselse wonen en er voor de Europese instellingen, de NAVO of andere grote organisaties werken’, legt Annie Bolger uit. ‘Vaak gaat het om “gemengde” gezinnen: christelijke koppels van wie bijvoorbeeld de man van protestantsen huize is en de vrouw meer bij het katholicisme aanleunt. Zij vinden in onze kerk een middenweg tussen de katholieke en de protestantse traditie. Een bijkomend voordeel voor zo’n internationaal publiek is dat onze vieringen in het Engels zijn.’
EEN GROTE PARAPLU
Een compromis tussen protestanten en katholieken: misschien is dat wel de beste manier om het anglicanisme in een paar woorden samen te vatten. ‘Ik vergelijk de Church of England vaak met een grote paraplu’, zegt Annie. ‘Er gaan heel veel mensen onder schuil, ook al zijn ze het over een boel dingen oneens. De diversiteit is groot. Zeker onze kerkgemeenschap in Brussel kun je niet in één hokje stoppen, omdat de kerkgangers zulke uiteenlopende achtergronden hebben. Ook niet-anglicanen komen bij ons naar de viering.’
Die diversiteit uit zich ook in de liturgie, legt ze uit: ‘Als je als katholiek op zondag een parochiekerk in Engeland binnengaat, is de kans groot dat de viering nogal sober is. Je zou het een meer protestantse stroming kunnen noemen. Daarnaast is er de zogenaamde high church, waarvan de rituelen vast vertrouwd zullen aanvoelen voor katholieke Belgen. Denk maar aan het bidden van de rozenkrans en het angelus. Ook Mariadevotie heeft er een plaats in het geloofsleven, al gaat het om een kleine minderheid in de Engelse Kerk.’
PAUS VERSUS SYNODE
De agenda van Annie Bolger zou die van een Vlaamse pastoor kunnen zijn: dopen, huwelijken, begrafenissen, de preek voorbereiden, op huisbezoek gaan en uiteraard voorgaan in de eucharistieviering. Alweer een heleboel raakvlakken tussen de rooms-katholieke en de anglicaanse Kerk. Maar waar zitten dan precies de fundamentele verschillen? ‘De Bijbel en de traditie zijn voor ons allebei belangrijke geloofsbronnen’, legt ze uit. ‘Maar terwijl jullie er het leergezag van de Kerk aan toevoegen, spreken wij over de rede als derde bron van autoriteit. De aartsbisschop van Canterbury is de spirituele leider van de Church of England, maar hij heeft lang niet zoveel gezag als de paus. Hij kan dus geen dogma’s of geloofswaardigheden afkondigen.’
Dat vraagt om enkele concrete voorbeelden. ‘Gehuwde priesters zijn er in onze Kerk al sinds de zestiende eeuw, maar nu kwam de vraag om het priesterschap open te stellen voor vrouwen’, zegt Annie. ‘Een ingrijpende beslissing, dus werd ze voorgelegd aan de synode. Dat is een vergadering waarin verkozen bisschoppen, priesters en leken zetelen. De synode stemt over onderwerpen zoals de priesterwijding voor vrouwen. In 1992 was het zover.’
MECHELEN EN MARIA
Tot slot maken we een zijsprong naar Mechelen. Bij het graf van kardinaal Mercier in de Sint-Romboutskathedraal herinnert een plaquette aan de zogenaamde ‘Mechelse gesprekken’, een initiatief van de kardinaal om de Kerk van Engeland en de katholieke Kerk weer onder hetzelfde dak te krijgen. De gesprekken vonden plaats in de jaren twintig. We zijn intussen een eeuw later. Tot een eenmaking is het niet gekomen, maar wél bestaat er sinds 1967 een internationale commissie – bevolkt door anglicanen en rooms-katholieken – die oecumene tussen ‘Canterbury’ en ‘Rome’ op de agenda houdt. Een verbindende rol daarbij is weggelegd voor Maria. In een studie van de commissie wordt de moeder van Jezus ‘een model van heiligheid, trouw en gehoorzaamheid voor alle christenen’ genoemd.
Glenn Geeraerts
Meer lezen?
Jack McDonald en Jo Jan Vandenheede,
De Anglicaanse Kerk. Een inleiding voor Nederlandstaligen (Averbode, 2016)
Dit artikel verscheen in het mei-juninummer van ons tijdschrift Maria, middelares en koningin. Smaakt het naar meer? Vraag een gratis proefabonnement aan!